Twierdza Modlin - trochę historii
W ciągu ostatniego roku natężenie informacji na temat Modlina z pewnością przekroczyło oczekiwania mieszkańców tego miasta. Wszystko to za sprawą wybudowanego tam lotniska. Lotniska, które po kilku miesiącach funkcjonowania zostało zamknięte. Warto jednak pamiętać, że miasto i jego okolice mają o wiele bogatsze tradycje, sięgające kilkuset lat wstecz. A prawdziwa perełką tego obszaru można z pewnością nazwać Twierdzę Modlin.
Dawno, dawno temu…
Jeżeli mamy przywołać początki Twierdzy Modlin to musimy cofnąć się aż do XVII wieku. W tamtym okresie król szwedzki, Karol Gustaw, stworzył na tym obszarze obóz warowny. Obóz ten w zarysie przypominał czteroramienną gwiazdę. Zresztą nawet jego nazwa czyli „Bungskansen” nawiązuje do charakterystycznego kształtu. Budowla przetrwała aż do 1660 roku. Jednak to nie ona stała się zalążkiem Twierdzy Modlin. Ta rozpoczęła swój żywot „dopiero” w 1806 roku. Została wybudowana na polecenie samego Napoleona, który w tamtym czasie przebywał w Poznaniu. Tak naprawdę twierdza miała być tylko jednym z wielu elementów większej układanki. Głównym celem Napoleona było stworzenie sieci takich właśnie budowli na terenie całego Księstwa Warszawskiego.
Warto zaznaczyć, że podczas budowy twierdzy wykorzystano przede wszystkim naturalne ukształtowanie terenu. Twierdza powstała na prawym brzegu Wisły. Jej kształt można było porównać do półowalu. Elementem charakterystycznym było także 5 bastionów. Od strony rzeki twierdza była otwarta. Budowla tworzyła w tamtym czasie tzw. zespół warowny. W skład tego zespołu wchodziły również szańce przedmostowe w Kazuniu oraz Nowym Dworze Mazowieckim. Wraz z klęską Napoleona Twierdza przeszła w 1812 roku w ręce polskie.
Burzliwe dzieje
Rok 1813 przyniósł poważne oblężenie Twierdzy. Dokładnie 1 grudnia 1813 roku twierdza dostała się w ręce rosyjskie. Kapitulacja była spowodowana przede wszystkim dużymi stratami własnymi (blisko 50%) a także brakiem żywności oraz amunicji. Dodatkowo wojska stacjonujące w twierdzy zostały przeniesione nad Ren.
Lata 1815-1831 to czas kiedy w Twierdzy stacjonowały zarówno wojska polskie jak i rosyjskie. To także okres pewnego przestoju jeżeli chodzi o modernizację i rozbudowę Twierdzy. Swego rodzaju katalizatorem zmian stało się powstanie listopadowe. W tym czasie budowla została wzmocniona o pewne elementy fortyfikacji polowej. Kolejna kapitulacja miała miejsce dokładnie 9 października 1831 roku. Po otoczeniu przez wojska rosyjskie 25 września siły obronne nie były w stanie dalej stawiać oporu.
Przechodząc do okresu 1832-1883 trzeba zauważyć, że prace związane z modernizacją Twierdzy przebiegały dosyć wolno. Głównym celem rozbudowy była ochrona zachodnich Rubieży Rosji. Istotnym, pod względem historycznym, faktem jest zmiana nazwy Twierdzy na Nowogieorgiewsk. Nazwa uległa zmianie raz jeszcze, tuż po zakończeniu rozbudowy, w 1841 roku. Tak oto powstała Twierdza Nowogieorgiewsk.
Kolejne modernizacje całego kompleksu przypadły na lata 60-te XIX wieku. Najważniejszym z elementów, które powstały w tamtym czasie, były koszary obronne o długości 2250 metrów. Co istotne koszary były w stanie pomieścić nawet 20 tysięcy żołnierzy. Tak właśnie powstał trzeci obwód Twierdzy Modlin, w skład którego weszły wspomniane przed chwilą koszary oraz 4 kaponiery.
Po okresie zmian znowu przyszedł czas stagnacji i spokoju. Przez blisko 40 lat w obrębie Twierdzy nie były prowadzone żadne prace. Jak łatwo się domyślić cała budowla zaczęła się po prostu starzeć. Pewne rozwiązania, zastosowane w Twierdzy, przestały mieć rację bytu co doskonale uwidoczniła wojna krymska.
Rok 1883 przyniósł pewne ożywienie jeżeli chodzi o rozbudowę Twierdzy. Rozpoczęły się prace, których celem było otoczenie całej budowli łańcuchem fortów. Miały one stworzyć charakterystyczny pierścień. Łączna długość tych fortów wynosiła 30 km. Kolejne 10 fortów powstało w latach 1912-1914.
I Wojna Światowa
Kolejnym ważnym punktem w historii Twierdzy była jej kapitulacja 20 sierpnia 1915 roku. Po 10 dniach oblężenia wojska niemieckie wreszcie złamały opór. Do listopada 1918 roku kompleks znajdował się we władaniu wojsk niemieckich. Grudzień 1918 roku to przejęcie władzy przez Wojsko Polskie. Miało to miejsce po raz pierwszy od 87 lat.
Po zakończeniu I Wojny Światowej nastał czas spokoju również dla Twierdzy Modlin. Na obszarze Twierdzy stacjonował wtedy Korpus Kadetów. Ponadto istniało tu także Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, Szkoła Podchorążych, a także Szkoła Podoficerska oraz Centrum Wyszkolenia Saperów.
II Wojna Światowa
1 września 1939 roku był kresem tych pełnych harmonii lat. Począwszy od 11 września przez kolejne 18 dni załoga Twierdzy stawiała dzielnie opór wojskom nieprzyjaciela. Niestety po tym czasie, z powodu braku żywności i amunicji, załoga Twierdzy była zmuszona do kapitulacji. Warto zaznaczyć, że obrona Twierdzy kosztowała życie 2000 żołnierzy. Po zajęciu przez wojska niemieckie w forcie III utworzono obóz koncentracyjny, w którym zgładzono blisko 20 tysięcy osób. Wyzwolenie Twierdzy przyszło dokładnie 18 stycznia 1945 roku.
Współczesność
Można by powiedzieć przekornie, że czas pokoju wpływał na stan Twierdzy o wiele gorzej niż wojna. Obiekty zajmowane przez Wojsko Polskie powoli acz sukcesywnie niszczały. Było to także spowodowane zakrojonym na szeroką skalę szabrownictwem oraz aktami wandalizmu. Twierdza stała się niemalże kopalnią złota dla tzw. złomiarzy, którzy kradli elementy pancerne, a także części wyposażenia.
W pewnym momencie właściciel obiektów czyli Agencja Mienia Wojskowego podzieliła cały kompleks na działki, które zaczęła sprzedawać. Z perspektywy czasu można powiedzieć, że było to bardzo dobre posunięcie. Chodziło o to aby oddać poszczególne części kompleksu w ręce prywatnych firm, które będą w stanie zainwestować w nie pieniądze. Obiekty, wpisane zresztą do rejestru zabytków, nie mogły przecież doszczętnie zniszczeć. Na szczęście pojawiło się kilka inicjatyw, które stały się zalążkiem odbudowy potęgi całego kompleksu. Towarzystwo Przyjaciół Twierdzy Modlin im. Gen. Ignacego Prądzyńskiego czy też Oddział PTTK – Klub Przewodników Terenowych „Bastion”, świadczący usługi przewodnictwa, sprawiły, że Twierdza nagle ożyła.
Z inicjatywy fundacji „Park Militarny Twierdzy Modlin” organizowane są także imprezy rekonstrukcyjne. Kolejnym ważnym elementem komercyjnym stała się restauracja stworzona w jednej z carskich kamienic. Dokładnie 8 września 2012 roku nastąpiło oficjalne otwarcie szlaku turystycznego Baśki Murmańskiej – białej niedźwiedzicy, przygarniętej przez wojska polskie w okolicach Murmańska i stacjonującej następnie w Twierdzy Modlin. Szlak przeznaczony jest głównie dla dzieci i ma formę gry miejskiej. W ten właśnie sposób prezentuje najmłodszym zabytki Twierdzy. Prawdziwym przełomem we współczesnej historii Twierdzy może okazać się sprzedaż jej głównego punktu – cytadeli – prywatnej firmie deweloperskiej. Wszyscy liczą na to, że w krótkim czasie pojawią się kolejni inwestorzy.
Nie da się ukryć, że Twierdza Modlin ma za sobą naprawdę długą historię. Pełną wzlotów i upadków, które jednak zawsze wzmacniały cały kompleks jak i stacjonujące w nim wojska. Również i tym razem budowla zaczyna odradzać się na nowo a tereny wokół Modlina rozwijają się prężnie co jeszcze mocniej wpłynie na potencjalnych inwestorów. Powstanie lotniska Modlin oraz całej jego infrastruktury może być bodźcem do rozwoju tego regionu. A głównym elementem, który na ten rozwój i inwestycje zasługuje jest właśnie Twierdza Modlin.